درباره آرتریت روماتوئید

وقتى مفاصل خشک مى شوند

میلیون ها تن از مردم، گرفتار دردهاى آزاردهنده و محدودیت هاى فیزیکى ناشى از بیش از یکصد شکل التهاب مفاصل (آرتریت)  هستند. آرتریت روماتوئید از جمله ناتوان کننده ترین اشکال این بیمارى است، که موجب درد و تیرکشیدن مفاصل و سرانجام تغییر شکل آن مى شود. گاه، این علائم، حتى ساده ترین فعالیت ها - مانند باز کردن در بطرى، یا قدم زدن معمولى- را مشکل مى سازند.
برخلاف آرتروز (استئوآرتریت)، که حاصل از بین رفتن مفاصل است، آرتریت روماتوئید یک بیمارى التهابى است. علت دقیق آرتریت روماتوئید معلوم نیست، ولى باور عمومى بر این است که حاصل و نتیجه حمله سیستم ایمنى بدن به بافتى است که مفاصل را مى پوشاند.
آرتریت روماتوئید در خانم ها دو تا سه بار شایع تر از مردان است، و عموماً در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگى بروز مى کند. با این حال، آرتریت روماتوئید مى تواند کودکان کم سن وسال و افراد مسن تر از ۵۰ سال را نیز گرفتار کند.
هیچ راه علاجى براى آرتریت روماتوئید وجود ندارد. ولى با درمان مناسب، برنامه  درازمدت براى محافظت از مفاصل، و تغییر شیوه زندگى، بیماران مى توانند، با وجود ابتلا به این بیمارى، زندگى طولانى و پربارى داشته باشند.
• نشانه ها و علائم
با گذشت زمان، نشانه ها و علائم آرتریت روماتوئید مى آیند و مى روند. اینها عبارتند از:
- درد و تورم مفاصل، به ویژه مفاصل کوچک دست ها و پاها
- درد یا سفتى عمومى مفاصل و عضلات، به ویژه پس از خواب یا در پى مدتى بى حرکتى و استراحت
- کاهش حرکت مفاصل مبتلا
- کاهش قدرت عضلات چسبیده به مفاصل مبتلا
- احساس خستگى، که مى تواند در زمان عود و تشدید بیمارى، بسیار شدید باشد.
- تب پایین
- تغییر شکل مفاصل با گذشت زمان
- احساس کسالت عمومى
آرتریت روماتوئید، معمولاً، هم زمان مشکلاتى در چندین مفصل ایجاد مى کند. در ابتدا، مفاصل مچ ها، دست ها و زانوان بیشتر از مفاصل دیگر گرفتار مى شوند. با پیشرفت بیمارى، شانه ها، آرنج ها، باسن، و گردن گرفتار مى شوند. به طور کلى، بیمارى هم زمان (به عنوان مثال، گرفتارى هم زمان مفاصل کوچک دست و انگشتان) دو طرف بدن را گرفتار مى سازد.
گاه توده هاى کوچکى، در نواحى تحت فشار در زیر پوست - مثلاً، در آرنج ها، دست ها، پا ها، و تاندون هاى آشیل (در پشت هردو پا)- تشکیل مى شوند. اما، این توده هاى کوچک (موسوم به ندول هاى روماتوئید) در هر کجاى دیگر بدن (از جمله زیر پوست سر، زانوان یا حتى ریه ها)، نیز مى توانند تشکیل شوند. این ندول ها، اندازه هاى متفاوتى دارند - از اندازه یک نخود گرفته تا به بزرگى یک عدد گردو. معمولاً، این ندول ها دردناک نیستند.
برخلاف استئوآرتریت، که تنها استخوان ها و مفاصل را گرفتار مى سازد، آرتریت روماتوئید، اغلب مى تواند موجب بیمارى مزمنى شده، و شدت بیمارى نیز در طول زمان متغیر است. در لابه لاى دوره هاى تشدید بیمارى، شاهد دوره هاى تخفیف و از میان رفتن تورم، درد، اشکالات خواب و ضعف عمومى نیز هستیم.
•علت
آرتریت روماتوئید، مانند تمام انواع دیگر آرتریت ها، ضایعه اى التهابى در مفاصل به شمار مى رود. در این بیمارى، پرده نازکى که روى مفاصل متحرک را پوشانده (موسوم به سینوویوم) دچار التهاب شده، و گلبول هاى سفید (که کار اصلى شان حمله به مهاجمین ناخواسته، مانند باکترى ها و ویروس ها است) از خون بدان هجوم مى آورند.
حاصل این تهاجم، آزاد شدن پروتئین هایى است که با گذشت ماه ها و سال ها موجب ضخیم تر شدن سینوویوم مى شوند. به علاوه، این پروتئین ها به غضروف، استخوان، تاندون ها و لیگامان ها (این دو، رشته هاى ضخیم و بسیار محکمى هستند، که عضلات و استخوان ها را به یکدیگر پیوند مى دهند) آسیب رسانده، به مرور شکل و ماهیت مفاصل را دگرگون مى سازند. حاصل تمام این تحولات تخریب مفصل است.
برخى از پژوهشگران بر این گمان اند در کسانى که از نظر ارثى زمینه مساعدى براى ابتلا به آرتریت روماتوئید دارند، بیمارى با یک عفونت (ویروسى یا باکتریال) آغاز مى شود. ذکر این نکته نیز لازم به نظر مى رسد که، کسانى که ژن هاى خاصى را به ارث مى برند، لزوماً به این بیمارى مبتلا نمى شوند. با این حال، این افراد بیشتر از دیگران گرفتار بیمارى شده، و شدت بیمارى نیز در آنها بیشتر است.
•عوامل خطر
علت (یا علل) آرتریت روماتوئید دقیقاً مشخص نیست، ولى این عوامل خطر را مى توان برشمرد:
- سن بالا؛ ولى، پس از ۸۰ سالگى، در خانم ها، از تعداد موارد ابتلا به بیمارى کاسته مى شود.
- جنسیت (خانم ها بیشتر در معرض ابتلا به بیمارى هستند).
- ابتلا به هرگونه عفونت (احتمالاً ویروسى یا باکتریال) در کسانى که زمینه مساعدى دارند.
- به ارث بردن برخى از ژن ها
- سیگار کشیدن به مدت طولانى
•چه وقت باید به پزشک مراجعه کنیم
هرگاه احساس درد یا تورم در چندین مفصل در دو طرف بدن داشتید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است داروهایى براى درمان درد یا بیمارى تجویز کند. نیز هرگاه با عوارض جنبى داروهاى مصرفى مواجه شدید، موضوع را با پزشک تان در میان گذارید. این عوارض جنبى، عبارتند از تهوع، درد شکم، مدفوع سیاه یا قیرى، تغییر در اجابت مزاج، یبوست و سرگیجه.
•تشخیص
- آزمایش هاى خونى: اندازه گیرى ESR مى تواند مبین وجود التهاب در بدن باشند. این معیار در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید بالاست، در حالى که در بیمارى استئوآرتریت طبیعى است. شاهد دیگر، وجود نوعى آنتى بادى موسوم به فاکتور روماتوئید است، هر چند که ممکن است در اوایل حضور نداشته باشد. عکس آن، نیز، ممکن است؛ یعنى فردى داراى فاکتور روماتوئید در خون، ولى فاقد بیمارى باشد.
- تصویربردارى: این تصاویر، به ویژه به تمایز بین دو بیمارى آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت کمک مى کنند.
•عوارض
آرتریت روماتوئید موجب سفتى و درد مفاصل و عضلات، و گاه نیز خستگى، مى شود. گاه، حتى بیمار در گرفتن دستگیره و باز کردن در یا گرفتن قلم در دست مشکل دارد. از سویى، خود این گرفتارى ها منشا و موجب احساس خستگى و افسردگى اند.
آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به پوکى استخوان ها را نیز بیشتر مى کند. برخى پژوهشگران بر این گمان اند که این بیمارى مى تواند، خطر ابتلا به بیمارى هاى قلبى را نیز افزایش دهد. در گذشته، بیماران نهایتاً زمین گیر و اسیر چرخ مى شدند، اما امروز، با درمان ها و مراقبت هاى بهتر، کمتر با این گونه عواقب مواجه مى شویم.
• درمان
در سالیان اخیر، تحولات چشمگیرى در درمان آرتریت ها صورت گرفته است. مهم ترین بخش درمان، استفاده از داروهاست. ولى، در پاره اى از موارد، ممکن است نیاز به اعمال جراحى نیز پیش آید.
• داروها
- داروهاى ضدالتهابى غیراستروئیدى: این داروها به تخفیف و تسکین درد کمک مى کنند. داروهایى که بدون ارائه نسخه پزشک مى توان آنها را از داروخانه ها تهیه نمود، عبارتند از آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم. اما، آنهایى که نیاز به نسخه پزشک دارند: کتوپروفن، ناپروکسن، تولمتین، دیکلوفناک، نابومتون، و ایندومتاسین. از جمله مهم ترین عوارض جانبى مصرف این داروها مشکلات و خونریزى هاى گوارشى اند؛ ولى با طولانى شدن مصرف آنها، باید انتظار بروز ضایعاتى در کبد، کلیه ها، وزوز گوش ها، احتباس مایعات و فشار خون بالا را نیز داشته باشیم. به علاوه، داروهاى مذکور (به استثناى آسپرین) مى توانند موجب عوارض قلبى-عروقى، چون سکته هاى قلبى و مغزى، نیز شوند.
- مهارکننده هاى COX-2 : این گروه از داروها، احتمالاً، کمتر به معده آسیب مى زنند. برخى از این داروها، از جمله سلبرکس، آنزیمى به نام سیکلواکسیژناز را، که در التهاب مفاصل بسیار فعال است، مهار مى کنند. از جمله عوارض جانبى مصرف این داروها، تجمع مایعات است که مى تواند منجر به فشار خون بالا شود. به علاوه، این گروه از داروها متهم به افزایش خطر وقوع و بروز حملات قلبى و مغزى اند.
- داروهاى کورتونى (کورتیکوستروئیدها): این گروه از داروها، از جمله پردنیزون و متیل پردنیزولون، از شدت التهاب و درد مفاصل مى کاهند، و فرآیند تخریب مفاصل را کند مى کنند. ولى، با گذشت ماه ها و سال ها، از میزان تاثیرشان کاسته شده، عوارض مهمى چون کبودى هاى پوست، نازک شدن استخوان ها، آب مروارید، افزایش وزن، گرد شدن صورت، و دیابت را به دنبال دارند.
- داروهایى که بر رفتار بیمارى تاثیر مى گذارند: از این دسته داروها، براى محدود و محصور کردن شدت تخریب مفاصل استفاده مى کنند. مصرف به موقع و زودهنگام آنها بسیار مهم است، چون به کندى اثر مى کنند و هفته ها و گاه ماه ها طول مى کشد تا اثرات شان آشکار شود. معمولاً، داروهاى این دسته دارویى همراه با داروهاى گروه هاى دیگر مورد استفاده قرار مى گیرند. از جمله این داروها، هیدروکسى کلروکین، سولفاسالازین طلا، ماینوسایکلین و متوترکسات هستند.
- مهارکننده هاى ایمنى: این گروه از داروها سیستم ایمنى را مهار مى کنند، که در نهایت بر سیر بیمارى تاثیر مى گذارد. برخى از پرمصرف ترین آنها، عبارتند از لفلونومید، آزاتیوپرین، سیکلوسپورین، و سیکلوفسفامید. یکى از عوارض بسیار مهم این داروها، آمادگى ابتلا به عفونت هاست.
- داروهاى مهار کننده عامل نکروز تومور: عامل نکروز تومور، نام یکى از واسطه هاى شیمیایى التهابى است، که در آرتریت روماتوئید بسیار فعال است. مصرف داروهایى که این واسطه شیمیایى را مهار مى کنند، معمولاً ظرف یک تا دو هفته، به تخفیف یا رفع عوارضى چون درد، سفتى صبحگاهى، و حساسیت و تورم مفاصل کمک مى کند. برخى از داروهاى این گروه، که براى درمان آرتریت روماتوئید توصیه شده اند، عبارتند از اتانرسپت، اینفلیکسى  ماب، و آدالیموماب.
- داروهاى ضدگیرنده اینترلوکین : مانند آناکینرا، در مواردى تجویز مى شوند، که درمان هاى معمول و متداول نتیجه بخش نبوده اند. برخى از عوارض جنبى مصرف این داروها عبارتند از ایجاد واکنش پوستى در محل تزریق، کاهش شماره گلبول هاى خون، سردرد، و افزایش عفونت هاى دستگاه تنفس فوقانى.
- آباتاسپبت: این دارو، که در اواخر سال ۲۰۰۵ به تایید اداره غذا و دارو رسید، از شدت التهاب و تخریب مفاصل مى کاهد. مکانیسم اثر آن، مقابله با و غیرفعال کردن سلول هاى T (نوعى از گلبول هاى سفید خون) است. مصرف دارو به صورت تزریق ماهى یک بار بوده، و عوارض جانبى آن عبارتند از سردرد، تهوع و عفونت هاى نه چندان شدید، مانند عفونت هاى دستگاه تنفس فوقانى. عوارض شدیدى چون پنومونى نیز مى توانند پیش آیند.
- داروهاى ضد افسردگى: برخى از بیماران دچار علائم افسردگى نیز مى شوند. برخى از داروهاى ضدافسردگى مفید در درمان این گونه عوارض، عبارتند از آمى تریپتیلین، نورتریپتیلین، و ترازودون.