صحت در جامعه بشری حق است نه امتیاز

نوشته پوهنوال داکتر سید احمد

انسان حق دارد تا از ابتدایی تر ین حقوق مدنی و آزادی ها چون تحصیل،کار،سفر،صحت،محل بودوباش،اندیشه و ایجاد سازمانهای اجتماعی وسیاسی بر خوردار باشد،که این حقوق انسانی در اعلامیه جهانی حقوق بشربطور کامل تسجیل ودر رابطه به حق انسان غرض بر خورداری از نعمت صحت وخدمات صحی در منشور سازمان صحی جهان مصوب سال 1946چنین تصریح گردیده است:

"تمطع وبرخوردار شدن از معیارات عالی صحت حق اساسی انسان بوده که بدون هر نوع تبعیض وامتیاز در خدمت هر یک از افراد بشر(جامعه)قرار داده شود."برآوردن این مامول از جمله اساسی ترین وظایف دولت ها را تشکیل داده که بصورت کتلوی وانفرادی انرا تعمیم بخشد،در این رابطه ماده دیگر منشور سازمان صحی جهان چنین تصریح مینماید:

"حکومت ها در برابر صحت مردم خویش مسئول اندکه با اتخاذ تدابیر عمومی واختصاصی آنرا تأمین نمایند"واما در کشور عزیز ما افغانستان که یکی از اعضای سازمان صحی جهان وعضوسازمان ملل متحد میباشد وضع صحی مردم وبر خورداری از این حق از چه قرار است .از آنجاییکه افغانستان از جمله کشور ها ی کمترین انکشاف یا فته جهان محسوب میشودوطبق ارقام احصایوی سازمان ملل متحد در آمد سالانه مردم بین 150 تا170 دالر امریکایی بوده وضریب رشد نفوس 2% میباشد،حد وسط سن مردم کشور ما بین 40 تا45 سال تخمین گردیده است ،میزان وفیات اطفال در سال اول زنده گی120نفر در هر یک هزار طفل میباشددر حالیکه نورم سازمان صحی جهان برای کشور های در حال رشد50 نفر در هر یک هزار طفل تعین وتثبیت گردیده است،علاوتأ 25% اطفال کشور ما قبل از آنکه به سن پنج ساله گی برسندمیمیرند،همچنان درهریک هزار زن حامله 64 آن در زمان حمل تلف میگردد،بر اساس یک آمار منتشره از شبکه BBC در افغانستان روزانه 50زن در اثنای ولادت میمیرند. بر اساس تحقیقات سازمان صحی جهان وصندوق وجهی بین المللی طفل در افغانستان در دهه هشتاد میلادی 17% اطفال نوزاد بوزن پاهینتر از نورمال متولد میگردند واکثریت ولادت ها در منازل شخصی در شرایط غیر صحی وبوسیله اشخاص غیر مسلکی صورت میگیرد که این خود  موجب ارتقأ سطح وفیات در طفل ومادرمیگردد. امروزدرکشور های مختلفه جهان میزان مرگ ومیر طفل ومادر نشاندهنده سطح بر خورداری مردم از خدمات صحی وسطح کیفی زنده گی خانواده های آن کشور ها رامنعکس میسازدو ارقام بالا حکایت گر آنست که افغانستان در پاهینترین سطح عرضه خدمات صحی قرار داشته ومردم بیچارۀ آن در قرن بیست ویک ازکمترین وعادی ترین حقوق انسانی بر خوردار نیست .

 از عوامل عمده دیگرکه سبب شیوع امراض در جوامع بشری میشودعدم موجودیت آب آشامیدنی صحی است،در افغانستان بر اساس ارائه ارقام منتشره در پروگرام شبکه تلویزیونی BBCپنج فیصد مردم به آب آشامیدنی نه آنهم صددرصدصحی دسترسی دارند،همچنان عدم دسترسی به حفظ الصحه محیطی یا صحی ساختن محیط زیست(سیستم کانالیزاسیون،محلات محفوظ فضله جات وکثافات وانتقال بموقع آن ازمحلات زیست)،کمبود مواد غذایی ،بیسوادی کتلویی جامعه، ناآگاهی مردم از ابتدایی ترین معلومات درباره عوامل امراض وشیوه های ساده جلوگیری از وقوع وشیوع امراض،از  فکتور های دیگر ی است که کشورومردم مارا در پاهین ترین سطح برخورداری از خدمات صحی قرار داده وگراف مرگ ومیر شیوع امراض ساری رابه بلند ترین سطح آن ارتقأ داده است. درحالیکه در صورت توجه جامعه جهانی وحکومت افغانستان با ساده ترین تدابیر میتوان قسمت اعظم این نابسامانی ها وکمبودات رامرفوع ساخت. هکذا افغانستان از جمله انعده کشور های جهان است که بر علاوه کمبود پرسونل صحی از نظر تأسیسات عرضه خدمات صحی وتخنیک ووسایل تشخیص وتداوی،کمبود ادویه ونبودن ادویه مؤثر(بر اساس گزارش شبکۀ خبری B.B.C هم اکنوندر افغانستان در شفاخانه صدری ابن سینا از بقایای ادویه جات سال 1990 استفاده میگردد)،عدم موجودیت مراکز صحی اساسی وفرعی ،سازمانهای حمایه طفل ومادر ،عدم موجودیت مراکز در مانی واحیای مجدد معیوبین ومعلولین اعم ا زفزیکی وروانی،انستیتوت های تشخیص(لابراتوار)رادیولوژی وپتالوژی از فقیر ترین کشور های جهان محسوب میگردد.واز نقطه نظر بودجوی حکومت ها در افغانستان کمتر از شش فیصد کل بودجه کشور را درعرصه خدمات صحی تخصیص میدهند که این خودتأ ثیربسزایی درپاهین آوردن نورم بر خورداری مردم از خدمات صحی ومحروم ساختن انها ازحق مسلم شان یعنی صحت میگردد.

در جای دیگر ازمنشور سازمان صحی جهان چنین میخوانیم:"انکشاف نامتوارن ملل جهان در امور صحی خاصتأ کنترول امراض ساری  به مثابه یک خطر جدی جامه بشری را تهدید نموده که این خود ایجاب همکاری جامعه جهانی را مینماید."

یقینأ پیشرفت ساینس وتکنالوژی جهان ما را به یک دهکده تبدیل نموده که بروز یک ایپیدیمی در یک گوشه آن به سرعت به سایر اکناف آن منتشروسرایت مینماید که امروز کشور های پیشرفته جهان مخصوصأ کشور ها ی اروپایی در تحت جو عقل سلیم به این باور رسیده اند که جنگ ها وسیاست ها استیلا گرانه انها در کشور ها ی به اصطلاح خود شان جهان سوم نه تنها منافع ایشان را بر آورده نمیسازد بلکه این امر کشور ها وحکومات انها را مصروف جنگ ودفاع از حاکمیت ساخته خدمات صحی از نظربدور مانده وکنترول بر ایپیدیمی ها وامراض مزمن وکشنده تضعیف گردیده وبشریت راتهدید مینمایداوضاع بیش از دو دهه اخیر افغانستان ومثال کشور های افر یقایی بهترین نمونه های آن میباشد،این واقعیت در سال1977 در سی ومین اسامبله سازمان صحی جهان مورد بحث ومداقه قرار گرفته وچنین فیصله نامۀ صادر گردید:

"هدف اجتماعی تمام کشور های جهان ،اعضای سازمان صحی جهانی در یک همآهنگی صمیمانه ونزدیک با سایر ارگانهای زیربط بین المللی وسهمگیری فعال خود مردم در این امر نهفته است تا هر یک از مردمان کشور های جهان از آن سطح معیارات خدمات صحی بر خور دار گر دند که بصورت دینامیک وفعال بتواننددر پروسه رشد اقتصادی واجتماعی جوامع مر بوط خو یش سهیم گردند."

همچنان در این سند تأکید بعمل آمد که تا سال 2000 میلادی همه مردم جهان از آن سطح خدمات صحی بر خور دار گردندکه در فیصله نامه فوق الذکر تصریح گردیده است،غرض تحقق این فیصله نامه سازمان صحی جهان در سال 1978فیصله نامۀدیگری را به این متن به تصویب رسانید:

"دولت ها مکلفند که در قدم نخست پالیسی ملی عرضه خدمات صحی اساسی را مطابق رهنمود  آتی فومولبندی نمایند.

بخاطر تحقق ضابط های مراقبت های صحی اساسی لازم است تادر پلان های کاری مسئله عنعنات وفرهنگ شهروندان مد نظر بوده ودر تحقق این پلانها همه افراد جامعه در یک پلاتفرم صحی مشترک گردند ،بهای پرداخت خدمات صحی متناسب به استعدادوتوان مالی شهروندان تنظیم واین خدمات نه برای یک گروپ ویا قشر خاص بلکه برای تمام افراد جامعه آنهم نه مقطعی بلکه بصورت مستدام بدسترس شهروندان قرار داشته باشد."

بنأ در سرآغاز دهه هشتاد طبق استراتیژی فوق سازمان صحی جهان (صحت برای همه تا سال 2000)دربرابر حکومات ومسئولین امور صحی همه کشور های جهان مخصوصأ کشور های نادار وکمتر انکشاف یافته قرار داشت،که در همان آغاز دهه هشتاد وزارت صحت عامه جمهوری دمکراتیک افغانستان ازاین امر استقبال شایان نموده وگامهای عملی را در زمینه تحقق این شعار به منصۀ اجراگذاشت،باوصف مداخلات کشور های خارجی وجنگ اعلام نا شده که سراسر روند زنده گی عادی مردم وحکومت را مختل ساخته بود برای نخستین بار در تاریخ خدمات صحی در افغانستان تمام اطاق های اجرتی شفاخانه ها بصورت مجانی بدستر س نیاز مندان مریض قرار داده شد ،اعمار پولی کلینیک های شهر ی ومر کزی وپولیکلینیک های ساحویی و در تمام این پولیکلینیک ها چند بستر برای مریضان نسایی وولادی نیز در نظر گر فته شده بود ،ایجاد انستیتوت صحت دماغی واعمار پولیکلینیک آن،ایجاد مراکز تداوی معیوبین ومعلولین و همچنان یک مرکز تهیه پروتیزدر جوار شفاخانه وزیر اکبر خان ،اعماروتوسعۀ شفاخانه صحت طفل ایندرا گاندی این مرکز نه تنها مصروف معالجه وتداوی اطفال کشور بود بلکه بحیث یک مرکز آموزشی برای محصلین فاکولته طب پوهنتون کابل در رشته های مختلفه امراض اطفال نقش فعال در تر بیه کادر متخصص ومسلکی  ایفا نمود،غرض رفع کمبود پرسونل طبی درزمان کوتاه انستیتوت دولتی طب کابل(ابوعلی سینا)فاکولته طب،فاکولته طب اطفال،فاکولته طب دندان ایجاد گردیدوبمنظور تکمیل کادر طبی ولایات کشور پذیرش محصلین ولایات در انستیتوت طب کابل مشروط بر این گردید تا این محصلین بعد از ختم مؤفقانه وفراغت به ولایات خویش توظیف وبه کار گماشته شوند،هکذا چون در کشور مادر گذشته نورم تناسب داکتر طب وپرسونل پری مدیکل(همکاران تخنیکی وغیرتخنیکی طبی)رعایت نگر دیده بود بنأ وزارت صحت عامه بغرض تحقق سریع این نورم در چوکات تشکیلات خویش انستیتوت تعلیمات متوسط طبی را ایجاد واز این طریق به تربیه صد ها نرس ،معاون نرس ،معاون داکتر،لابرانت،تکنیشن وغیره مبادرت ورزید.غرض تشدید مبارزه علیه امراض ساری  به همکاری وزارت تعلیم وتر بیه وسازمان جوانان وهمکاری سازمانهای اختصاصی ملل متحد بریگاد های صحی جوانان ایجاد وبعد از فرا گیری کورس های قصیر المدت تربیوی مخصوصأدر باره کمکهای عاجل ووقایه امراض ،واکسیناسیون علیه امراض ساری به محلات اعزام شدند که این ابتکار وزارت صحت عامه جمهوری افغانستان بحیث یک نمونه عالی ازطرف سازمان منطقوی صحی جهان در سایر کشور های حوزۀ شرقی مدیترانه تعمیم گرید وسایر اقدامات مؤثر در عرصه کنترول ادویه وارداتی ،تولید ادویه با کیفیت وارزان در داخل کشورصورت پذیرفت که میتوانست بحیث یک آغاز مطمئن برای تحقق بموقع شعار سازمان صحی جهان درجلب توجه بیشتر سازمانهای بین المللی مؤثر واقع گردد در گردهم آیی سال 1992 پرسونل طبی مهاجرافغان در کشور آلمان محتر م داکتر فاطمی کفیل آنوقت وزارت صحت عامه  ووزیر فعلی وزارت صحت افغانستان(ترم صحت عامه بنیادأمظهرأ ساینسی وهنری وقایه امراض، تقویه صحت،تمدید حیات وزنده گی باکفایت بوده در حالیکه کلمه صحت به تنهایی عاری از آن میباشد) موعد اجرای این شعار را برای افغانستان از سال 2000 به سال 2005 تمدید نمودواین مسئله تا امروز گنگ ماند که چرا مسئولین تازه بدوران رسیده وزارت صحت عامه حکومت مجاهدین نخواستندپروژه های ایجاد شده رابه پایه اکمال برسانند؟و متعاقب آن تمام آنچه که با زحمات شباروزی وحاصل رنج وجانفشانی هزار ها پرسونل طبی کشور ما حاصل گر دیده بود که تا باشد صحت شهر وندان مابحیث حق خدشه نا پذیر آنهاتأمین گردد از جانب دشمنان صحت وسلامت مردم ما به غارت برده شد وتخریب گردیدوشهر وندان ما همانطوریکه از سایر حقوق مدنی وانسانی محروم گردانیده شدند از حق صحت  نیز محروم گردیدند .